Ser conscientes das
dificultades dos demais, e tratar de que as diferenzas doutros se comprendan e
acepten, fai aos nenos máis tolerantes.
El país
Cando es pai e os teus fillos van
ben no colexio, é case inevitable pensar que os que non van tan ben teñen un
problema. Pero téndese a crer que o problema é unicamente deses nenos e as súas
familias, poucas veces considérase un problema social, ou un problema que
afecte a todos como comunidade educativa que somos. E mesmo en ocasións pódese
chegar a valorar
positivamente que se á parte a eses nenos do camiño dos mellores, para
que non lles supoñan un freo aos seus competitivos resultados académicos.
Persoalmente,
cando falo do sistema educativo, gústame usar unha imaxe para representalo: a
fotografía dun embude. O sistema esixe aos alumnos pasar polo embude.
Certamente, algúns embudes teñen moita capacidade, pero o orificio de saída é
máis ben pequeno. O sistema alberga a moitos estudantes, a diversidade está
garantida de seu, pero só uns cantos pasan polo embude. Unha gran porcentaxe
queda arremolinado na parte superior porque non pasan polo buraco.
Como pais de “bos estudantes”, o
que outros non saian adiante, poderíanos importar ben pouco. A algúns pais
pódelles custar crer que entre eses nenos que se arremolinan no embude hai
mozos e mozas cun potencial moi valioso, que non son estúpidos, nin están
predestinados ao fracaso. Eses nenos merécense as mesmas oportunidades que os
demais, pero para que de verdade téñanas, hai que atendelos correctamente.
Habería que aceptalos como son e crer neles, na súa inclusión na sociedade.
En palabras máis técnicas, a eses
estudantes que non pasan polo embude, coñéceselles cunhas siglas: Alumnos Con
Necesidades Educativas Especiais (ACNEE) e Alumnos con Necesidade Específica de
Apoio Educativo (ACNEAE). Atreveríame a dicir que a maioría dos pais non
escoitaron xamais estas siglas, a menos claro, que afecte aos seus fillos.
Dentro destas definicións
estarían aqueles casos de nenos que teñen algunha dificultade específica da
aprendizaxe, padecen Trastorno
por Déficit de Atención e Hiperactividade (TDAH), que se incorporaron tarde
ao sistema educativo, ou mesmo nenos con Altas
Capacidades Intelectuais (sobredotación, superdotación ou como o
queiramos chamar). Tamén os que necesiten apoio e atención específica por
sufrir trastornos graves de conduta ou discapacidade. Inclúe pois aos afectados
por dislexia, discalculia, autismo, Asperger discapacidade
visual, intelectual, auditiva, física, etc.
Cando os meus fillos empezaron a
ir ao colexio, sorprendeume cando me dixeron que había nenos que saían da aula
para ir á clase de PT, outra sigla que non sabía que significaba. Agora se que
significa Psicopedagoxía Terapéutica, e ás veces tamén vai acompañada das
siglas AL, Audición e Linguaxe. Entón non sabía que significaba todo iso, que
implicacións podería ter, nin por que se facía. Con tal descoñecemento,
dificilmente poden as familias dos “bos estudantes” que pasan polo embude,
sentir algún tipo de empatía polos nenos ACNEE ou ACNEAE. Máis ben, só poden
seguir pensando que terán algún problema que deberán resolver eles mesmos. E si
encima o neno presenta algún comportamento disruptivo, entón
xa o rexeitamento cara a el ou ela estará practicamente garantido.
A solución a todo ese gran
conxunto de casos especiais é a Educación Inclusiva. A UNESCO define a
Educación Inclusiva como “un proceso orientado a responder a diversidade dos
estudantes”. E está relacionado con “a presenza, a participación e os logros de
todos os alumnos”. Supón ofrecer unha educación común para todo o alumnado que
recoñeza, valore e axústese ás características de cada un deles, tratando de
evitar así unha escola segregadora. Así devandito, soa a utopía. Os alumnos con
necesidade de apoio nunha escola inclusiva non salguen da aula para ser
atendidos, ou o fan nas mínimas ocasións posibles, xa que as metodoloxías
usadas son tales que favorecen a aprendizaxe de todos os estudantes, teñan ou
non necesidades educativas.
Moitas familias que teñen fillos
con necesidades educativas especiais infórmanse, documéntanse, preocúpanse,
implícanse e participan máis activamente da educación dos seus fillos, e son
por tanto máis sensibles á necesidade de mellorar o sistema e de innovar. Unha
das grandes innovacións no ámbito educativo é precisamente a inclusión
educativa. Con todo, aínda moita xente asocia innovación educativa
exclusivamente ao uso do TIC nas aulas, cando iso é só un dos moitos ámbitos de
actuación da innovación.
As lousas dixitais, as tabletas,
os móbiles ou os computadores creo que forman parte da transformación dixital
das escolas, tamén necesaria, pero non son nin moito menos a única innovación
que necesita a educación. Pero, así como vender a idea de que usar un
computador vai beneficiar a un “bo estudante” é sinxela, vender a idea de que
unha aula inclusiva vai beneficiarlle é complicado. En que pode beneficiar a un
estudante sen necesidades educativas que os seus compañeiros con TDAH,
dislexia, discapacidade auditiva, autismo ou altas capacidades intelectuais,
por citar algúns,
sexan atendidos na aula no canto de ser segregados a unha aula á parte? En
que beneficia a diversidade na aula a un estudante modélico?
Desde hai anos, no verán, levo
aos meus fillos a clases de natación. Case todos os veráns que estiveron nesas
clases, coincidiron con algún compañeiro con síndrome de Down. Creo que foi a
única oportunidade nas súas vidas que tiveron de compartir un tempo con nenos
con esta característica. Estou segura de que ese ratito xunto a eles axúdalles
a aceptalos e coñecelos un pouco mellor. Para min o beneficio está claro, posto
que a diversidade enriquece ás persoas, fainos máis tolerantes, máis
comprensivos, máis abertos. Convivir de maneira activa con nenos con
características diferentes é unha experiencia que non se aprende nun libro de
texto ou unha lousa dixital.
Ser conscientes das dificultades
dos demais, e tratar de que as diferenzas doutros se comprendan e acepten, fai
aos nenos máis tolerantes, máis abertos, colaborativos e empáticos. Creo que é
unha educación moito máis humana, talvez aos nenos esquézaselles a historia ou
as naturais, pero as aprendizaxes derivadas dunha convivencia normal con outros
nenos con necesidades diferentes, seguro que son aprendizaxes que perduran ao
longo das súas vidas.